Η νέα κυκλοφορία του Μανώλη Αγγελάκη “Εμείς Αποστάσαμε” θεωρείται μια από τις πιο ενδιαφέρουσες εγχώριες κυκλοφορίες της χρονιάς που έφυγε και με την αφορμή αυτή, ο Γιώργος Χούλλης κουβεντιάζει με τον Μανώλη Αγγελάκη γύρω από την δημιουργία του δίσκου, αλλά και για το αβέβαιο κλίμα που δημιούργησε η πανδημία.
Φωτογραφίες: Σοφία Μανώλη
Όπως συνέβη με όλους τους μουσικούς έτσι κι εσύ λόγω του lockdown αναγκάστηκες να γράψεις τον δίσκο σε πλήρη απομόνωση με τους υπόλοιπους μουσικούς να ηχογραφούν τα μέρη τους εξ αποστάσεως. Πώς ήταν αυτό σαν εμπειρία για σένα;;
Δεν ήταν προωτόγνωρη εμπειρία. Είχαμε ήδη ηχογραφήσει με αυτόν τον τρόπο τον καινούριο δίσκο των FA.M.OR. ένα δίσκο με τον Αντώνη Λιβιεράτο, όπως και μερικά τραγούδια με Illegal Operation, Appalachian Cobra Worshipers, FA.M.OR., Άκη Μπογιατζή και Αντώνη Λιβιεράτο σε μορφή videoclip (μπορείτε να τα βρείτε στο Youtube), οπότε η διαδικασία ήταν σε όλους μας γνωστή. Σίγουρα θα προτιμούσαμε να κάνουμε πρόβες και να ηχογραφήσουμε όλοι μαζί.
Η διαδικασία της σύνθεσης και της ηχογράφησης πώς ήταν; Είχες εσύ τον πλήρη έλεγχο ή υπήρξε κάποια (έστω μικρή) συνεισφορά από τους υπόλοιπους μουσικούς ;
Εγώ έφτιαξα μια πλατφόρμα πάνω στην οποία οι μουσικοί εξαιρουμένου ίσως του drummer (Μάριος Σαρακηνός) είχαν την ελευθερία να βρουν το τι θέλουν να παίξουν. Όλοι όσοι κλήθηκαν να συμμετάσχουν στον δίσκο εκτός του ότι είναι εξαιρετικοί/ες μουσικοί και συνθέτες οι ίδιοι/ες, είναι πάνω απ’ όλα αδελφικοί/ες μου φίλοι/ες. Δεν χρειάστηκε καμία συζήτηση, πόσο μάλλον καθοδήγηση για να βρουν τα μέρη τους. Η συνεισφορά τους υπήρξε καθοριστική.
Τώρα θα ‘θελα να σε ρωτήσω για τον προηγούμενο σου σόλο δίσκο “Η Πέτρα Που Είχαμε Στο Στόμα”. Πώς και προέκυψε instrumental;;
Η ιστορία αυτή είναι κάπως μεγάλη. Με λίγα λόγια ήθελα για πολλά χρόνια να μελοποιήσω Τάσο Λειβαδίτη. Μετά από πολύ διάβασμα και πολλές δοκιμές αποφάσισα πως «Κάθε προσπάθεια μου μια καταδίκη είναι γραφτή», που θα ‘λεγε κι ο Καβάφης. Η ποίηση του Λειβαδίτη είναι τεράστια και πολυδιάστατη και απαιτεί αντίστοιχες μουσικές ικανότητες (τις οποίες δεν έχω ακόμα) για να μελοποιηθεί όπως της αξίζει. Την ίδια εποχή έτυχε να δω και ξαναδώ το καταπληκτικό ντοκιμαντέρ του φίλου τώρα πια Σταύρου Ψυλλάκη «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε», το οποίο με συγκίνησε αφάνταστα και με κάποιο τρόπο που δε μπορώ να εξηγήσω συνδέθηκε μέσα μου με την ποίηση του Λειβαδίτη. Έτσι λοιπόν αποφάσισα να κάνω έναν οργανικό δίσκο για να εκφράσω τουλάχιστον το κλίμα και το συναίσθημα που μου δημιούργησε η ανάγνωση του έργου του του Λειβαδίτη και η θέαση του ντοκιμαντέρ του Ψυλλάκη.
Τόσο ο δίσκος αυτός όσο και στο “Εμείς Αποστάσαμε” μοιάζουν να έχουν κάποιες έντονες αναφορές στον Neil Young. Συμφωνείς;
Είναι πολύ πιθανό. Αν έχει γίνει έγινε ασυνείδητα. Ούτως ή άλλως ο Neil είναι μεγάλη αγάπη από το 1975 που πρωτοάκουσα έως και σήμερα!
Θυμάμαι πως σε μια παλιότερη κουβέντα μας μου είχες πει πως είχες στα σκαριά να δουλέψεις πάνω στη μελοποίηση αγαπημένων σου Ελλήνων ποιητών, ωστόσο χρειάστηκε να περιμένεις ώστε να νιώσεις τελείως έτοιμος να κάνεις κάτι τέτοιο. Πιστεύεις πως με τη μελοποίηση του Καβάφη που υπάρχει στον δίσκο έγινε η αρχή γι’ αυτό;
Αυτό το σχέδιο μετατέθηκε για το απώτερο μέλλον. Όπως ανέφερα και σε προηγούμενη απάντηση η μελοποίηση ποιημάτων είναι πολύ απαιτητική δουλειά και δεν αισθάνομαι έτοιμος ακόμα να την αναλάβω.
Υπάρχει κάποιος συμβολισμός για σένα στην επιλογή του συγκεκριμένου ποιήματος;
Ήταν το πρώτο ποίημα του Καβάφη που κατάλαβα. Θυμάμαι είχα βρει τα άπαντά του στην πατρική βιβλιοθήκη όσο ήμουν ακόμα στο δημοτικό και τα κατασπάραξα. Δεν καταλάβαινα τότε τίποτα απ’ ό,τι έγραφε αλλά με συγκλόνιζε βαθειά. Το μόνο ποίημα του που μου ήταν καταφάνερο ήταν το «Η πόλις». Για χρόνια προσπαθούσα να το μελοποιήσω. Πες ότι ήταν ένα όνειρο ζωής.
Το τραγούδι ”Γενέθλια” μου θύμισε αρκετά το “Τα Χριστούγεννα Φέτος Δε Θα Έρθουν” από το “Ο Άνθρωπος Βόμβα”, από την άποψη ότι βγάζει την αρνητική πλευρά μιας γιορτής. Είναι σωστός ο συσχετισμός;
Από τη στιγμή που το έργο μου φεύγει από τα χέρια μου και φτάνει στα αυτιά σου, μπορείς να κάνεις όποιο συσχετισμό θέλεις και να είναι σωστός. Για εμένα προσωπικά το πρώτο τραγούδι μιλάει γισ τις επίπλαστες ανάγκες που μας έχουν «επιβληθεί» προκειμένου να αισθανόμαστε χαρούμενοι και ζωντανοί ενώ το δεύτερο για την φθορά, την απώλεια και τη δεύτερη ζωή των απωλειών εντός μας. Βέβαια και τα δύο χρησιμοποιούν σαν φόρμα την ανατροπή του τίτλου τους κατά την διάρκεια του τραγουδιού.
Το “Εμεις Αποστάσαμε” είναι ένας δίσκος γραμμένος και ηχογραφημένος στην καραντίνα. Πιστεύεις πως η ηχητική του κατεύθυνση θα είχε μεγάλες διαφορές υπό κανονικές συνθήκες;
Ίσως να μην ήταν τόσο κλειστοφοβικός. Είναι αλήθεια ότι η καραντίνα μας έχει στερήσει την τελευταία μας άμυνα (την κοντινή και σωματική επαφή με τους φίλους μας) απέναντι στην παρακμή και την αποσύνθεση που ζούμε, αλλά είναι το λιγότερο από αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο αυτή την τελευταία δεκαετία, οπότε μάλλον πάνω κάτω την ίδια περίπου κατεύθυνση θα είχε ο δίσκος.
Ποια ήταν τα ακούσματα που σε επηρέασαν κατά τη σύνθεση του “Εμείς Αποστάσαμε”;
Δεν θυμάμαι τι άκουγα εκείνη την περίοδο. Ίσως Γιάννη Κυριακίδη-Andy Moor και μάλλον το Blackstar του David Bowie.
Κάτι το ενθαρρυντικό είναι πως αρκετοί καλλιτέχνες παρά την πανδημία και την σχεδόν ελλειπή υποστήριξη από κρατικούς φορείς παραμένουν δημιουργικοί και προσπαθούν να διατηρούν την επαφή με την τέχνη μέσω του διαδικτύου. Τι πιστεύεις εσύ;
Είναι ενθαρρυντικό για την τέχνη και το φιλόμουσο κοινό. Αν αυτό το κοινό αγόραζε και μερικούς από τους δίσκους των καλλιτεχνών θα ήταν ενθαρρυντικό και για τους καλλιτέχνες.
Γενικότερα η πανδημία έφερε αρκετές αλλαγές στον τρόπο ψυχαγωγίας, στην τέχνη και στην κοινωνία γενικότερα. Αλλαγές που δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως ήρθαν για να μείνουν. Ποια η άποψη σου;
Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσω σε αυτήν την ερώτηση στα πλαίσια μιας συνέντευξης. Η απάντηση θα είχε το μέγεθος μιας μικρής νουβέλας. Με πολύ λίγα λόγια τα βλέπω πολύ σκούρα έως απελπιστικά τα πράγματα.
Ξέρω πως ακόμη είναι πολύ νωρίς να συζητάμε κάτι τέτοιο αλλά θα ‘θελα να σε ρωτήσω αν πιστεύεις πως τα τραγούδια των δύο τελευταίων δίσκων σου θα μπορούσαν να παρουσιαστούν live όταν αυτό γίνει εφικτό βέβαια.
«Η πέτρα που είχαμε στο στόμα» πολύ δύσκολα. Το «Εμείς Αποστάσαμε» μπορεί να παιχτεί με μερικές μικρές αλλαγές.