Δευτέρα σήμερα και ο καιρός φαίνεται να μας κάνει το χατίρι, καθώς η θερμοκρασία αρχίζει επιτέλους να πέφτει και να προσεγγίζει χειμερινά επίπεδα. Επέλεξα ένα πολύ περίεργο θέμα για σήμερα, το είχα από καιρό στο μυαλό μου και ίσως μάλιστα να επανέλθω. Όσοι με γνωρίζουν προσωπικά, σίγουρα δε θα με χαρακτήριζαν ρομαντικό, αλλά τελευταία έχω αποκτήσει ένα περίεργο ενδιαφέρον για το κύμα του ρομαντισμού.
Ο ρομαντισμός ως κίνημα ευδοκίμησε τον 18ο στην Ευρώπη, με την κορύφωσή του να τοποθετείται χρονολογικά στο πρώτο του μισό. Συμπεριελάμβανε διαφορές καλλιτεχνικές πλευρές, όπως η λογοτεχνία και η ποίηση, αλλά επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς, όπως η ζωγραφική και η μουσική, με κύριο χαρακτηριστικό του να είναι η έμφαση στο συναίσθημα. Σημαντικό, κατά την γνώμη μου, ώστε να καταλάβουμε και να αφουγκραστούμε καλύτερα το εν λόγω ρεύμα, είναι ρίξουμε μία πιο βαθιά ματιά στην χρονική του περίοδο, αλλά και στη γεωγραφική του θέση. Δεν είναι τυχαίο ότι οι χώρες στις οποίες συναντάμε την άνθηση του, προσπαθούσαν να ξεπεράσουν το σκοταδισμό του μεσαίωνα. Τόσο η Μ. Βρετανία, όσο και η Γαλλία, η Γερμανία, αλλά και η Ισπανία, βρέθηκαν στο επίκεντρο της πνευματικής οπισθοδρόμησης του μεσαίωνα. Σκεφτείτε ότι τότε λογικό θεωρούσαν το να καίει η Ιερά Εξέταση μάγισσες, που ο θεός τους και η ψυχή τους, ποιους χαρακτήριζαν μάγισσες.
Στα απόνερα, λοιπόν, του Διαφωτισμού – ο οποίος προετοίμασε το έδαφος για την κοινωνική αλλαγή που θα τράνταζε τον κόσμο, τη Γαλλική Επανάσταση, δηλαδή – ο ρομαντισμός φέρνει στο προσκήνιο πράγματα που μέχρι τότε έμεναν εκτός, όπως η ηθική, ερχόμενος σε ρήξη όχι τόσο με την λογική, αλλά με απολιθωμένες νόρμες που επικρατούσαν τότε στην κοινωνία. Υπό αυτό το φόντο λοιπόν, θα ασχοληθούμε σήμερα με έναν κυριότερους εκφραστές του, το Βρετανό ποιητή Πέρσυ Μπυς Σέλεϋ.
Αν και η σχέση μου με τη λογοτεχνία ήταν πάντα εξαιρετική, ομολογώ ότι με την ποίηση δεν είχα πολλά πολλά. Αυτό άλλαξε όταν κατάλαβα πως μου ταιριάζει να μελετώ το έργο ενός ποιητή, ότι δηλαδή το πρώτο που πρέπει να κάνω είναι να μελετήσω το δημιουργό, αλλά και τις συνθήκες που επικρατούν τη δεδομένη χρονική στιγμή, ώστε να μπορέσω να δω μέσα από τα μάτια του τα γεγονότα τα οποία αποτέλεσαν ερέθισμα γι’ αυτόν. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνω να διαβάσω between the lines, που λένε και οι Άγγλοι και να δω καθαρότερα τα βαθύτερα νοήματα που κρύβονται πίσω από «απλά» όμορφους στίχους.
Θα απορείτε βέβαια τι σχέση έχουν όλα αυτά με το Rockin’Athens. Προφανώς δεν έχουμε βάλει κατηγορία στο site ανάλυση ποιημάτων, τουλάχιστον όχι ακόμα. Όλα τα παραπάνω αποτελούν πρόλογο, λίγο μεγάλο βέβαια, για να δούμε πως η ποίηση έχει εμπνεύσει την μουσική. Σαφώς τα παραδείγματα είναι αμέτρητα, αλλά σήμερα θα δούμε το ποίημα του Πέρσυ Μπυς Σέλεϋ, “Invocation To Misery” (μτφ: Επίκληση στη μιζέρια/δυστυχία). Το συγκεκριμένο, αριστουργηματικής φύσεως, ποίημα έχει μελοποιηθεί από τον Protector των Summoning, για λογαριασμό του side project του, Die Verbannten Kinder Evas.
O Shelley λοιπόν ήταν ένας από τους βασικούς εκπροσώπους του ρομαντισμού και μία προσωπικότητα που, αναμφίβολα, δεν περνούσε απαρατήρητη. Αν και ο ίδιος είχε αριστοκρατική καταγωγή, αυτό δεν τον εμπόδισε να έρθει σε ευθεία ρήξη με τους θεσμούς της εποχής. Μιλάμε για έναν άνθρωπο που ήταν χορτοφάγος στην Ευρώπη του τότε, από νεαρή ηλικία είχε ξεχωρίσει για τις ριζοσπαστικές του ιδέες. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι βρέθηκε στο επίκεντρο της ακαδημαϊκής κοινότητας όταν εξέδωσε το έργο του, “Η αναγκαιότητα της αθεΐας”. Αν και η φήμη του όσο βρισκόταν εν ζωή δεν ήταν μεγάλη, μετά το θάνατό του απέκτησε θαυμαστές μερικούς σπουδαίους ανθρώπους των τεχνών και όχι μόνο, όπως ο Oscar Wilde, η Isadora Duncan, ο Karl Marx ή ακόμα και ο Aleister Crowley.
Ένα γεγονός στο οποίο θα σταθούμε, καθώς αποτέλεσε και το λίκνο του ποιήματος που θα μας απασχολήσει, ήταν ο πρώτος του γάμος. Ο Σέλεϋ θα νυμφευτεί για πρώτη φορά στην ηλικία των δεκαεννέα ετών, ο οποίος γάμος όμως δεν έμελλε να κρατήσει πολύ, καθώς λίγα χρόνια αργότερα θα την εγκαταλείψει για μία άλλη γυναίκα. Μετά από μία σειρά γεγονότων, η πράξη του αυτή, θα οδηγήσει την πρώτη του σύζυγο στην αυτοκτονία. Ο ήδη εύθραυστος ψυχισμός του ποιητή θα διαλυθεί από τις δικαιολογημένες τύψεις και μέσα από αυτήν συνθήκη θα προκύψει το “Invocation To Misery”.
Ας αφήσουμε, όμως, κατά μέρους το στιχουργό και ας δούμε λίγο το συνθέτη. O Protector που έγινε διάσημος μέσα από τους Summoning, το 1994 δημιούργησε τους Die Verbannten Kinder Evas (μτφ. Τα απαγορευμένα παιδιά της Εύας), ένα darkwave/neofolk project. Το 1997 κυκλοφορεί το δεύτερο δίσκο που τιτλοφορείται “Come Heavy Sleep”. Η συγκεκριμένη κυκλοφορία δεν ξέρω αν είναι η καλύτερη του, είναι σίγουρα η αγαπημένη μου. Εκεί λοιπόν στο μέσο του album βρίσκουμε το κομμάτι “Misery”. Ο Protector έχει πάρει κάποιες στροφές του ποιήματος προσπαθώντας να κρατήσει την ουσία και το νόημα του ποιήματος ανέπαφα.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν ο μουσικός πετυχαίνει τον σκοπό του, να αποδώσει, δηλαδή, μουσικά την ατμόσφαιρα και τα συναισθήματα του ποιήματος. Σίγουρα δύσκολη αποστολή, αλλά μιλάμε για ένα συνθέτη τόσο μεγάλο, που με τους Summoning κατόρθωσε να αφήσει φαρδιά πλατιά την υπογραφή του σε μία ολόκληρη σκηνή. Ανεξάρτητα, λοιπόν, από το αν αρέσει σε κάποιον η συνθετική αισθητική του Αυστριακού, στο κάτω κάτω είναι θέμα προσωπικού γούστου, δεν μπορεί να προσπεράσει σε καμία περίπτωση το μουσικό του εκτόπισμα.
Ο Σέλλεϋ στο ποίημα του, λοιπόν, συνομιλεί με την Μιζέρια, η οποία τον προσκαλεί να καθίσει μαζί της. Καθώς εκτυλίσσεται ο διάλογος, τη θέση της μιζέριας την παίρνει η αποθανούσα νύφη, όπου πλέον καταβεβλημένος από τις ενοχές, αποφασίζει στο όνειρο του αιώνιου ύπνου. Ο Protector πιάνει ακριβώς την ατμόσφαιρα και ντύνει μουσικά το κομμάτι, με ένα μελαγχολικό, επί της ουσίας, χαλί, καθώς είναι σαφής η πρόθεση του να δώσει έμφαση στους στίχους και κατ’ επέκταση στο τραγουδιστικό μέρος. Διαβάζοντας κάποιος τους στίχους και ακούγοντας συγχρόνως το τραγούδι, θα καταλάβει ότι η μεγάλη ευφυΐα του μουσικού βρίσκεται στο πώς, αλλά και το πότε επιλέγει να τραγουδά μόνος και πότε συνοδευόμενος από γυναικεία φωνητικά.
Αποδεικνύεται, λοιπόν, ότι η ποίηση και η μουσική είναι συγκοινωνούντα δοχεία, τα οποία όταν μπερδευτούν με τη σωστή συνταγή, το αποτέλεσμα είναι πάντα εκρηκτικό. Όπως, άλλωστε, έχει πει και ο Αμερικάνος ποιητής Robert Frost, “ποίηση είναι όταν ένα συναίσθημα γίνεται σκέψη και η σκέψη λέξεις.” Η μουσική δεν απέχει πολύ από αυτό, απλά αντί για λέξεις, βάλτε νότες.
“Come, be happy and sit near to me,
Shadow-wested, shadow-wested misery,
Unwilling silent bride
Mourning in thy, in thy robe of pride
Come, be happy and sit near to me,
Sad as I may seem, sad as I may seem to thee
I’m happier far than thou,
Lady whose imperial brow is endiademed with woe
Hasten, hasten to the bridal bed
Underneath the, underneath the grave ’tis spread
In gloom may our love hide
I may rest with my eternal bride
Kiss me, kiss me, oh thy lips are cold
‘Round my neck, around my neck thin arms, thin arms enfold
They’re soft but chill and dead
And thy tears upon my head like points of frozen lead
Clasp me ’till our hearts, till our hearts be grown
Like two shadows, two shadows into one
‘Till this dreadful transport may
Like a vapour fade away
We may dream in that eternal sleep
That we are not the kind of those, who weep
Even as pleasure dreams of thee
Thou majest dream of her with me”